PROGRAM NOTLARI
- Antonio Vivaldi
Üç Keman için Konçerto, Fa Majör, RV 551
I. Allegro
II. Andante
III. Allegro
Vivaldi’nin çeşitli çalgıların yer aldığı pek çok konçertosu arasında en tanınmışı üç keman için yazılan Fa Majör tonda olanıdır. 1. Bölüm 4/4’lük ölçüde, çabuk (Allegro) tempoda güçlü bir tuttiyle başlar. Bu kısa girişten sonra solo çalgılar karşılıklı biçimde, bazen yankılı, bazen de birbirinin cümlesini sürdüren şekilde pasajları geliştirir. Çeşitli orkestra tuttileriyle kesilen bölüm, her kez yenilenen canlı ve virtüöz pasajlara sahne olur. Güçlü (forte) ve hafif (piano) nüanslarla ilginçleşen tutti bölümü sona erdirir. 2. Bölüm yine 4/4’lük ölçüde, ağırca (Andante) tempoda, lirik ve duygulu bir şarkıdır. Özellikle orkestra pizzicato (yay yerine parmaklarla çalma) eşliğinde kemanla içli bir ezgiyi duyurur. Bölüm sürekli bas çalgısı klavsenin zarif akorlarıyla sona erer. 3. Bölüm 3/4’lük ölçüde, çabuk (Allegro) tempoda güçlü bir tuttiyle başlar. Yine solo kemanların figürleri ve süslemeleriyle canlandırılan tema tuttilerle desteklenir. Solo kemanların kadansları, orkestrayla soru-cevap biçiminde bölümü geliştirir; orkestranın kesin ve güçlü akorları eşliğinde virtüöz arpejler sergilenir. Çok güçlü bir tutti eseri sona erdirir. (Süre: 12’)
— İRKİN AKTÜZE
- Johann Sebastian Bach
Keman Konçertosu no. 1, La minör, BWV 1041
I. Allegro
II. Andante
III. Allegro Assai
Ünlü Alman besteci Johann Sebastian Bach, 1717’den 1722’ye kadar Köthen’de Saray Orkestrası’nın kapelmaysteri olarak çalıştığı yıllarda, çalgı müziğiyle daha çok uğraşmak olanağını bulur. Çünkü yanında çalıştığı Prens Leopold, dini kantatlardan çok, bu tür müzikle ilgilidir. Böylece Bach bu yıllarda çalgı ve konçerto türü eserler bestelemiş; keman konçertolarını, Brandenburg Konçertoları’nı, ünlü keman süitleri ve sonatlarını yazmıştır. Keman için yazılan konçertolardan günümüze üç tanesi ulaşmıştır. Bunlardan solo keman, birinci ve ikinci kemanlar, viyola ve sürekli bas (basso continuo) için 1720’de yazılan La Minör Konçerto, virtüöz yapıda olmayıp daha çok ustaca işlenmiş bir oda müziği derinliğini yansıtır. Bach, İtalyan stilindeki konçerto formunu kullanmasına karşın, tutti ve soloları birbirinden ayırmayarak büyük bir uyum içinde müzikal derinliğe ulaştırmıştır. Geri planda kalır gibi gözüken solo kemanın orkestrayla buruk ve hüzünlü bir olgunluğu soylu biçimde yansıttıkları konçerto, alışıldığı gibi üç bölümlüdür. Başlığı belirtilmeyen, ancak genellikle neşeli (Allegro) tempoda çalınan 1. Bölüm 2/4’lük ölçüdedir. Orkestranın 24 mezürlük, Vivaldi stilinde canlı ve enerjik girişiyle sergilenen tema, solo çalgının kontrpuanlı işleyişine sahne olur. Solo keman burada iki ayrı temayı duyurur. Bu bölümdeki form kullanımı daha sonra Bach’ın oğulları Friedemann ve Emmanuel’in uygulayacağı klasik sonat formunun öncülüğüne yol açacaktır... 2. Bölüm, 4/4’lük ölçüde ve ağırca (Andante) tempodadır. Bas çalgılarla solo keman arasında duygulu bir diyalog olan bu bölümde solo keman, biraz da tehdit edici havada gibi duyulan bas eşliğinde uzun soluklu ve bazen de tutkuyla yükselen bir şarkı söyler gibidir... 3. Bölüm 9/8’lik ölçüde, olabildiğince çabuk (Allegro assai) tempoda bir İtalyan Jigi (Giga) biçiminde, kemanın virtüözce figürleriyle süslenirken birinci bölümün orkestra tuttisi ana temayı bir füg biçiminde duyurur. Bach bu konçertoyu daha sonra, Klavsen Konçertosu No.7 (BWV1058) olarak Sol minör tona da uygulamıştır. (Süre: 18')
— İRKİN AKTÜZE
- André Previn
Nonet (İki Yaylı Dörtlüsü ve Kontrbas için)*
I. A Promenade
II. Declamatory. Interlude for solo violin and contrabass
III. Presto, scurrying
Mutter’s Virtuosi için özel olarak bestelenen bu eser, iki yaylı dörtlüsü ve bir kontrbastan oluşuyor. Dörtlüler bazen birlikte çalarken bazen de karşılıklı diyaloğa giriyor. Solistler birbirleriyle iletişime girerken, kontrbas da iki dörtlü arasında bir bağlaç görevi görüyor. André Previn tarafından yaylılar için yazılan Nonet, özellikle bazen kasvetli, dingin ve aynı zamanda güzel olan ikinci bölümüyle zaman zaman Dmitri Şostakoviç’i akla getiriyor. (Süre: 20’)
- Johann Sebastian Bach
Brandenburg Konçerto, no. 3, Sol Majör, BWV 1048
I. Allegro moderato
II. Allegro
Bu üç numaralı konçertoda sürekli bas görevi yapan klavsenin yanında yalnızca yaylı çalgılar (üç keman, üç viyola, genellikle ünison çalan üç viyolonsel ve kontrbas) bulunur. Sadece iki bölümden oluşan konçerto çokseslilik (polifoni) yönünden ilginçtir. Dokuz ayrı partiye bölünerek konçerto grosso savını çürütür. Ağır (Adagio) tempoda çalınan iki klavsen akorunun bağladığı iki neşeli bölümden oluşan konçertonun 1. Bölümünde Bach, yine tempoyu kesin belirtmemiştir. Genellikle ılımlı çabuk (Allegro moderato) tempoda çalınan bu bölüm, orkestranın canlı, güçlü ve birlikte (tutti) sunduğu üç notalık bir figürden oluşan tema üzerine kuruludur. Müzikolog Karl Geiringer’in, büyük ustanın en bütünlük gösteren sayfalarından biri olarak tanımladığı bölümde tema, önce çalgıdan çalgıya geçerek hep ön planda kalır. Bunu birinci kemanın sunduğu, viyolanın geliştirdiği bir yan tema izler. Yeniden beliren giriş tuttisinden sonra armonik vurgulamalar, canlı motifler, unison solist partileri sergilenir. Kemanın Sol-Si-Re arpejiyle duyurduğu –yine ana tema ile ilgili– motiften sonra, bölümü enerjik tutti sona erdirir... Dinleyiciye –ve müzikçilere– soluk alma fırsatı veren ve iki müzik sütunu gibi yükselen akorlardan sonra son bölüm, neşeli (Allegro) tempoda ara vermeden girer. Şen ve tasasız, rondo benzeri bir dans gibi kendi içinde ikişer kez çalınan iki bölümden oluşan bu finalde sona doğru, viyolanın beklenmeyen solosu da ilgi çeker. (Süre: 12')
— İRKİN AKTÜZE
- Joseph Bologne, Chevalier de Saint-Georges
Keman Konçertosu op. 5, no. 2, La Majör
(Süre: 25’)
I. Allegro moderato
II. Largo
III. Rondeau
Bologne, onlarca keman konçertosunu 1772 yılında ilk kez birlikte konser verdiği Concert des Amateurs ile kendi performansları için 1770’lerde bestelemiştir ve bu eserlerin çoğu 1779 yılında Paris’te yayımlanmıştır.
La Majör, op.5, no.2 Keman Konçertosu’nun açılış bölümü, solist tarafından detaylandırılmadan önce orkestra girişinde sunulan en az dört farklı tema ile melodik olarak zengin sonat formundadır. Bu temaların birçoğu, değiştirilmiş biçimde, ancak ana bölümde önemli bir hareket gelişimi olmadan şekilleniyor ve bazı nefes kesici figürlü eklemelerle recapitulation(tekrar)da geri dönüyor. Boulogne'un lirik yetenekleri, hafifçe sallanan ritimleri ve her yere yayılan dinginliği, neredeyse enstrümantal bir ninni olarak nitelendirilebilen 2.bölüm Largo'da belirgindir. Final, dönüşleri orta derecede zıt bölümlerle ayrılan yaygın temaya dayalı bir Rondo’dur. (Süre: 25’)
