PROGRAM NOTLARI

Akdeniz tarihçisi Fernand Braudel, II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası adlı çalışmasının önsözünde “Türk Akdeniz’in Hıristiyan Akdeniz’le aynı ruh hâlini yaşadığını ve soluduğunu, denizin bütününün tıpatıp aynı sorunları ve aynı sonuçları olmasa da genel eğilimleriyle ortak, üstelik ağır da bir kaderi paylaştığını” vurgular. “Ada, Νήσος” konseri, Akdeniz’deki bu kader birliğinin İstanbul’un Prens Adaları ile Yunan Adaları arasındaki müzikal yansımalarına odaklanıp bu adalar arasında köprüler kurmayı hedefliyor. Konser repertuvarı, bağlamını Büyükada ve Heybeliada başta olmak üzere Prens Adaları’nda bulan Türkçe müziklerle; Midilli, Girit, Rodos ve Kiklad Adaları gibi Yunan adalarındaki geleneksel Yunanca müziklerden oluşuyor.

Yesari Asım Arsoy’un İstanbul’dan Adalar’a yelken kürek geçeriz şarkısıyla başlayacak bu müzik yolculuğu, farklı adalara uğradıktan sonra çok sevilen anonim bir şarkıyla sona eriyor: Ada sahillerinde bekliyorum veya Rumca adıyla Ta Vasana Mu Herome.

1- İstanbul’dan Adalar’a yelken kürek geçeriz (Birlikte)
Söz / Müzik: Yesari Asım Arsoy (1896–1992)

“Ada, Νήσος” konseri İstanbul’da yaşayan dört müzisyenin yön vereceği müzikli bir rota. Konserin başlangıç şarkısının ilk dizesi de bu rotanın habercisi: İstanbul’dan Adalar’a yelken kürek geçeriz.

2- Adalar’da gezer durur edalı (Ezgi Köker)
Söz / Müzik: Artaki Efendi (1885–1948)

Artaki Efendi, bu şarkısında Adalar’da gezen “sefalı” ve “belalı” güzel bir “dilberi” tasvir eder. Şarkının ikinci dörtlüğü bu dilberin iskeleye inişini ve Dil Burnu’ndaki gezintisini anlatır.

3- Sen bu ufkun yegane yıldızısın (Çağlar Fidan)
Söz: Ahmet Refik Altınay (1881–1937)
Müzik: Mısırlı Udi İbrahim Efendi (Avram Levi) (1879–1948)

Udi İbrahim Efendi, Büyükadalı şair Ahmet Refik Altınay’ın yine Büyükadalı mavi gözlü bir kız için yazmış olduğu şiiri bestelemiş: “Sen bu ufkun yegane yıldızısın, Ada’nın mavi gözlü şen kızısın”.

4- San tin megali pashalya (NikoTeini)
Söz / Müzik: Anonim

Meis adasından Paskalya Bayramı eğlencelerini anlatan bir şarkı.

5- Tersa güzeli gerdene zünnarını taktı (Çağlar Fidan)
Müzik: Tanburi Ali Efendi (1836~1890)

Konserin beşinci şarkısı Midilli doğumlu Tanburi Ali Efendi’ye ait. Gençlik yıllarında İstanbul’a yerleşen Ali Efendi, bu şarkıda bir yortu gününde rastladığı Hıristiyan bir güzele duyduğu aşkı ifade eder. Şarkının sözlerinde yer alan yortu, zünnar ve deyr kelimeleri, Osmanlı müziği repertuvarındaki güftelerde benzerine az rastlanılan türden:
“Tersa güzeli gerdene zünnarını taktı,
Bir yortu günü geldi gönül deyrini yaktı”
Zünnar: keşişlerin bellerine bağladıkları bir kuşak
Deyr: kiliselerde yakılan kandil veya mum

6- Uranos ki an skotiniasi (NikoTeini)
Söz / Müzik: Anonim

Yine Midilli’den, bir göçmen kızına yazılmış bir aşk şarkısı: “Gökyüzü kararsa bile, yıldızlar bana ışık olacak ve senin o kara gözlerin yanımda olacak.”

7- Gurup bir alev gibi denizde sönerken (Ezgi Köker)
Söz / Müzik: Muzaffer İlkar (1910–1987)

Muzaffer İlkar’ın şarkısı Adalar’da günbatımının ardından mehtaplı bir gecenin doğuşunu anlatır:
“Gurup bir alev gibi denizde sönerken Adalar’da,
Çamlar dirilir sanki görünce mehtabı karşılarda.”

8- Semalardan güneş hâlâ inmiyor (Ezgi Köker)
Söz: Ahmet Refik Altınay (1881–1937)
Müzik: Mısırlı Udi İbrahim Efendi (Avram Levi) (1879–1948)

Udi İbrahim Efendi’nin Büyükadalı şair Ahmet Refik Altınay’ın sözlerinden bestelediği bir şarkı daha: “Semalardan güneş hâlâ inmiyor.”
Şarkının üçüncü dizesinde adayla karşılaşılır: “Ada sensiz yüreğime sinmiyor.”
Eser Büyükada’nın meşhur çiçeklerinden biriyle son bulur:
“Gel de biraz gözlerini göreyim,
Mimozadan sana çelenk öreyim.”

9- Bre Ki Xayia Prifani (Ezgi Köker)

Bu şarkı İmroz Ada’sından bir çobana yazılmış:
“Ey çoban dön dolaş gel
Düz çarıklarla gel
Meryem ana aşkına
Senden vazgeçemiyorum”

Adalı Üç Yazar ve Üç Şarkı
10- Came-i sürh ile sanma lal-gun olmuş gelir (Çağlar Fidan)
Müzik: Burnaz (Enfî) Hasan Ağa (~1660–1724)

Konser repertuvarına Adalı şair ve yazarlar da esin kaynağı oldular. Bu ve bundan sonraki iki eser, üç Adalı edebiyatçıya odaklanıyor. İlki Orhan Pamuk. Yazarın en fazla dile çevrilen romanı Benim Adım Kırmızı’da, ana karakterler 16. yüzyıl İstanbul’unun saray nakkaşlarıydı. Came-i sürh ile sanma lal-gun olmuş gelir isimli eser bu romana referansla repertuvara dahil edildi. Eserin bestecisi Burnaz (Enfi) Hasan Ağa, aynı zamanda Nakkaş İbrahim tarafından bir 18. yüzyıl minyatüründe tasvir edilmiş bir müzisyen. 1720’de Sultan III. Ahmed’in çocuklarının sünnet düğünlerindeki fasıl heyetini tasvir eden Nakkaş İbrahim, belirgin bir şekilde büyük burnuyla (Burnaz: büyük burunlu kimse) Hasan Ağa’yı da minyatürüne dahil etmişti.

11- Dul Fokstrotu (Çağlar Fidan)
Söz: Orhan Seyfi Orhon (1890–1972)
Müzik: Ahmet Yekta Madran (1885–1950)

Büyükadalı şair Orhan Seyfi Orhon, yolu bir dulla kesişen bir çapkının flört macerasını şiirleştirir. Ahmet Yekta Madran’ın bu şiire yaptığı beste, sözlerin uçarılığıyla çok uyumlu. Madran bu bestesinde bir Anglosakson dansı olan Fokstrot formunu tercih eder.

12- Bu akşam gün batarken gel (Ezgi Köker)
Söz: Ahmet Rasim Bey (1865–1932)
Müzik: Kemani Tatyos Efendi (1858–1913)

Son yıllarını Heybeliada’da geçirmiş olan Ahmet Rasim Bey’in sözlerini yazdığı ve Kemani Tatyos Efendi’nin bestelediği meşhur şarkı veya bir rica: “Sakın geç kalma erken gel.”

13- İ mana su maloni (NikoTeini)

Santorini adasından bir şarkı.

14- Yine bu yıl Ada sensiz içime hiç sinmedi (Çağlar Fidan)
Söz / Müzik: Osman Nihat Akın (1905–1959)

Osman Nihat Akın’ın bu şarkıyı yakın arkadaşı Ahmet Refik Altınay’ın ölümü üzerine bestelediği anlatılır. Bu ikili Büyükada’da sık vakit geçirirmiş. Şarkının ikinci dizesi bize, Ada’nın Dil Burnu’nda yaptıkları gezintilerden haber verir: “Dilde yalnız dolaştım hep gözyaşlarım dinmedi.”

15- Bir hatıra var Heybeli’nin mor denizinde (Çağlar Fidan)
Söz / Müzik: Sabahattin Ergi (1917–2001)

Heybeliada’nın günbatımında mora çalan denizine yazılmış bir şarkı.

16- Krifa ya sena tha pono (NikoTeini)

Girit adasından Tabahaniotika tarzında bir şarkı. Tabahaniotika, şehir müziğinden izler taşıyan bir tarza işaret eder.

17- Adaya gel gidelim bir gececik bizde kal (Ezgi Köker)
Söz / Müzik: Sadettin Kaynak

Sadettin Kaynak’ın bestelediği flörtöz bir Ada şarkısı:
“Çamlıklarda gezelim plajlarda yüzelim,
Ne olursun güzelim bir gececik bizde kal.”

18- Ta vasana mu herome – Ada sahillerinde bekliyorum (Birlikte)
Söz / Müzik: Anonim

Meşhur Ada Sahilleri şarkısının Girit adasına kayıtlı Rumca bir versiyonu da mevcut: Ta vasana mu herome.
Konserde bu şarkıya Rumca versiyonuyla başlanıp ardından Türkçe versiyona geçiş yapılıyor.